Akal Budi dalam peribahasa Melayu Sarawak

Akal Budi in Sarawak Malay proverbs

Abstract

Tujuan kajian ini adalah untuk menganalisis genre dan akal budi yang terdapat dalam peribahasa Melayu Sarawak. Reka bentuk kajian ialah kajian kepustakaan yang bertujuan untuk mengenal pasti jenis peribahasa yang terdapat dalam beberapa buah buku berdasarkan pendekatan induktif daripada aspek genre dan akal budi. Objektif kajian ini adalah untuk mengenal pasti jenis-jenis peribahasa, menjelaskan struktur peribahasa dan menganalisis akal budi dalam peribahasa. Teori Peribahasa Za’ba dan Teori Semantik Geoffrey Leech diaplikasikan dalam kajian ini. Teori Za’ba digunakan untuk menentukan jenis-jenis dan fungsi peribahasa. Teori Leech menghuraikan jenis-jenis makna kiasan dan unsur-unsur akal budi. Data kualitatif kajian dipungut berdasarkan temu bual dua orang informan yang merupakan penutur asli Bahasa Melayu Sarawak. Kriteria pemilihan informan adalah tokoh rujukan yang berusia, berwibawa dan berkearifan mengenai sastera lisan Melayu Sarawak. Salah seorang daripada informan ialah penulis dua buah buku pantun Melayu Sarawak. Dapatan kajian kepustakaan dan temu bual dengan informan mendapati 1,373 rangkap peribahasa Melayu Sarawak. Berdasarkan genre ditemukan simpulan bahasa sebanyak 964 rangkap, pepatah atau bidalan 266 rangkap, perumpamaan 91 rangkap, nilai kepercayaan 46 rangkap dan pantun dua baris berima sebanyak 6 rangkap. Genre yang paling dominan ialah simpulan bahasa, namun tidak terdapat peribahasa jenis perbilangan dan lidah pendeta. Kajian juga mendapati aspek akal budi dalam peribahasa Melayu Sarawak menunjukkan pelbagai tema dan makna yang muncul berkaitan dengan ilmu pengetahuan, falsafah, pemikiran, budaya, pandangan hidup dan daya cipta. Implikasi penting kajian ini ialah 1,373 rangkap peribahasa itu boleh diterbitkan, dijadikan artifak sastera dan budaya serta sumber kajian tentang masyarakat Melayu Sarawak.

The purpose of this study was to analyse the genre and akal budi in the Sarawak Malays proverbs. This study used library research to determine the types of proverbs in various books based on inductive approach from the aspects of genre and akal budi. The objectives of this study were to determine the types of proverbs, clarify the structure of the proverbs, and to analyse the akal budi in the proverbs. Za’ba Proverbs Theory and Geoffrey Leech Semantic Theory were applied in this study. Za’ba Theory is used to determine the types and functions of proverbs. Leech Semantic Theory is to describe the types of metaphorical meanings and the elements of akal budi in the Sarawak Malays proverbs. The qualitative data were collected by interviewing two informants who were the native speakers of the Sarawak Malay. The criteria for selecting the informants were based on their elderly reference figures with authority and wisdom regarding the Sarawak Malays oral literature. One of them was an author of two Sarawak Malays pantun books. The findings of the study from the review of the literature and the interviews with the informants found 1,373 verses of proverbs. Based on varied genres, the study found 964 verses of idioms, 266 verses of axioms or maxims, 91 verses of parables, 46 verses based on values of beliefs and 6 verses based on two-lines pantun. The dominant genre was idiom, however no perbilangan and lidah pendeta genres were found. This study also revealed that the aspects of akal budi in the Sarawak Malays proverbs contained various themes and meanings regarding the knowledge, philosophy, thinking, culture, worldviews and creativity. In implication, the 1,373 verses of proverbs found from this study could be published and they could be regarded as literature and cultural artifacts, and the publication could be a source of literary work of Sarawak Malays.

Keywords: Akal Budi, Knowledge, Philosophy, Thought, Culture, View of Life, Creativity.